Czym jest niepłodność wtórna i jak się objawia?
Problem niepłodności wtórnej to niemożność poczęcia kolejnego dziecka u pary, która ma już dziecko lub dzieci ze wspólnego pożycia lub gdy kobieta była w ciąży pozamacicznej, biochemicznej lub klinicznej zakończonej poronieniem. Taka diagnoza bardzo często zaskakuje partnerów, bo nie zawsze spełnienie marzenia o kolejnym dziecku okazuje się tak proste, jak sobie to wyobrażali… Na szczęście w większości przypadków, współczesna medycyna wspomaganego rozrodu oferuje rozwiązania, które mogą pomóc w takiej sytuacji. Kryteria niepłodności wtórnej nie różnią się znacznie od niepłodności pierwotnej i obejmują co najmniej 12 miesięcy bezowocnych starań przy regularnym współżyciu bez zabezpieczenia. Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej!
Jak często występuje u par starających się o ciąże?
Szacuje się, że w społeczeństwach rozwiniętych, w tym i w Polsce, 20 proc. par starających się o ciążę i leczących się z powodów problemu niepłodności ma już przynajmniej jedno dziecko. Biorąc pod uwagę styl życia oraz model społeczny, można stwierdzić, że pary najczęściej decydują się tylko na jedno dziecko m.in. ze względów ekonomicznych (rozwój kariery, dynamiczny styl życia). Należy jednak pamiętać, że nie bez znaczenia pozostaje wiek przyszłych rodziców. Polacy coraz później decydują się na założenie rodziny i stabilizację, odraczając decyzję o rodzicielstwie, co może negatywnie wpływać na szereg czynników warunkujących spełnienie marzenia o pierwszym czy kolejnym dziecku.
Niepłodność wtórna po pierwszym dziecku
Taka sytuacja często zaskakuje pary, które nie miały problemów z poczęciem pierwszego dziecka. Przyczyny niepłodności u kobiet mogą być różnorodne: zmiany hormonalne wpływające na zaburzenia owulacji, wiek, powikłania po poprzednich ciążach lub porodach, zrosty powstałe w wyniku chorób takich jak endometrioza, które wpływają m.in. na niedrożność jajowodów, stres, czy zmiana stylu życia (m.in. zła dieta).
Niepłodność wtórna u mężczyzn – czy to możliwe?
W przypadku partnera czas i inne czynniki mogą wpłynąć na jakość nasienia i kluczowe parametry seminogramu (badania nasienia), takie jak m.in. ruchliwość plemników. Infekcje, urazy, choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca i/lub otyłość), czy przyjmowanie niektórych leków mogą wpływać na niezdolność do prokreacji, nawet po wcześniejszym posiadaniu potomstwa, co określa się właśnie mianem niepłodności wtórnej. Dlatego tak ważna jest indywidualna diagnoza pary i holistyczne podejście specjalistów leczenia niepłodności do problemu.
Kiedy występuje niepłodność wtórna
Lekarze coraz częściej zalecają, by rozpocząć diagnozowanie niepłodności wtórnej już po 6 miesiącach regularnych starań. Choć standardowo mówi się o 12 miesiącach, ze względu na przeważnie bardziej zaawansowany wiek rodziców (zwłaszcza w przypadku, jeśli kobieta jest powyżej 35. roku życia), zalecany jest wcześniejszy kontakt z lekarzem. Specjaliści zgodnie podkreślają, że badania diagnostyczne należy przeprowadzić u obojga partnerów, nawet jeżeli przyczynę problemu znaleziono już po stronie jednego z nich. Może się bowiem okazać, że zaproponowane metody nie przynoszą rezultatów, ponieważ drugi z partnerów również ma problem z płodnością.
Kiedy występuje niepłodność wtórna i jak przebiega jej leczenie?
Lekarze coraz częściej zalecają, by rozpocząć diagnostykę niepłodności wtórnej już po 6 miesiącach regularnych zbliżeń, wcześniej mówiono o roku, ale ze względu na coraz bardziej zaawansowany wiek rodziców zaleca się wcześniejszy kontakt z lekarzem. Specjaliści zgodnie podkreślają, że badania niepłodności należy przeprowadzić u obojga partnerów, nawet jeżeli przyczynę znaleziono już po stronie jednego z nich. Może się bowiem okazać, że drugi z partnerów również ma problem z płodnością.
Wśród przyczyn niepłodności wtórnej wymienia się:
- Wiek kobiety – w miarę upływu czasu rezerwa jajnikowa maleje i komórki jajowe mogą być gorszej jakości niż w momencie rozpoczęcia pierwszej ciąży. Polki decydują się na powiększenie rodziny coraz później, a należy pamiętać, że płodność kobiety stopniowo zmniejsza się już od 25 roku życia.
- Zaburzenia hormonalne i związane z nimi nieprawidłowości w przebiegu cyklu miesiączkowego schorzenia układu rodnego (włókniaki, endometrioza, niedrożność jajowodów itp.), które rozwinęły się po urodzeniu dziecka. W niektórych przypadkach choroby przewlekłe (np. zespół policystycznych jajników) lub stosowane w ich przebiegu leki utrudniają zapłodnienie. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt przeprowadzenia od poprzedniej ciąży zabiegów chirurgicznych w obszarze miednicy czy narządów rodnych.
- Niedowagę lub nadwagę: na niepłodność (zarówno pierwotną, jak i wtórną) bezsprzecznie wpływ ma rozwój cywilizacyjny. Nieprawidłowa waga, zbyt mała aktywność fizyczna, praca w szkodliwych warunkach, stres, nieodpowiednia dieta, stosowanie używek (alkohol, palenie tytoniu) w znacznym stopniu wpływają na problemy z zajściem w ciążę.
- U mężczyzn jednym z głównych problemów są nieprawidłowe wyniki seminogramu. Odpowiadają za to m.in. siedzący tryb życia; przegrzewanie jąder; szkodliwe warunki pracy; a także wszelkiego rodzaju używki (m.in. papierosy i alkohol, czy sterydy anaboliczne, które hamują wytwarzanie nasienia).
Jak przebiega diagnostyka niepłodności wtórnej?
Wizyta rozpoczyna się od dokładnego wywiadu medycznego, na podstawie którego specjalista określa, jakie badania wykonać należy przed kolejną wizytą. W zależności od sytuacji, proponowane są kolejne kroki, obejmujące kompleksowe badania hormonalne, wymazy w kierunku infekcji wirusowych i bakteryjnych, badania ultrasonograficzne, testy immunologiczne, często także badania genetyczne. Ich celem jest wykluczenie ewentualnych zaburzeń hormonalnych, infekcji, endometriozy, uszkodzeń narządów rodnych, czy destrukcyjnego wpływu chorób przewlekłych na zapłodnienie.
W przypadku mężczyzn wykonuje się podstawowe badania nasienia, w celu określenia liczby, jakości i morfologii plemników, badania hormonalne czy genetyczne. W zależności od uzyskanych wyników, diagnostyka jest poszerzana o bardziej zaawansowane badania.
Po analizie sytuacji przez lekarza, proponowane są terapie w oparciu o leczenie farmakologiczne, chirurgiczne lub zaawansowane techniki leczenia niepłodności, takie jak inseminacja czy zapłodnienie in vitro. Leczenie w tym przypadku zależy od indywidualnych potrzeb i jest zawsze dostosowywane do stanu zdrowia pacjentów.
Metody leczenia niepłodności wtórnej
Ścieżka medyczna pary opiera się na indywidualnie dobranym i opracowanym przez specjalistę planie terapeutycznym, obejmującym diagnostykę przyczyn i leczenie.
W czasie terapii wykorzystuje się m.in. stymulację owulacji, leczenie farmakologiczne, czasem zabiegi operacyjne, oraz techniki wspomaganego rozrodu. Coraz częściej stosuje się też metody wspierające, takie jak dieta, suplementacja niedoborów pokarmowych czy psychoterapia. W przypadku mężczyzn często zaleca się zmianę trybu życia, poprawiającą jakość nasienia. Ważne jest kompleksowe podejście, uwzględniające zarówno przyczyny fizjologiczne, jak i psychiczne, które warunkują płodność i niezdolność do zajścia w ciążę.
Metody leczenia niepłodności pierwotnej, a wtórnej? Porównanie
Choć podstawowe procedury diagnostyczne i lecznicze są podobne, to przy problemach z poczęciem dziecka u pary posiadającej już potomstwo, przy planowaniu kolejnej ciąży większy nacisk kładziony jest na czynniki, które mogły pojawić się po przebyciu pierwszej. Terapia i proponowane protokoły bywają bardziej ukierunkowane na konkretne problemy, takie jak powikłania poporodowe czy zmiany anatomiczne macicy.
Gdzie szukać specjalistów i klinik w leczeniu wtórnej niepłodności?
Najlepiej zgłosić się do certyfikowanej kliniki leczenia niepłodności, która oferuje kompleksową diagnostykę i indywidualnie dopasowane terapie. Warto zwrócić uwagę na doświadczenie zespołu medycznego, dostępność nowoczesnych technik wspomaganego rozrodu oraz wsparcie psychologiczne.
